Ne yediğimiz ve bu gıdanın nasıl üretildiği sağlığımızı olduğu kadar çevreyi de etkilemektedir. Yiyeceklerin yetiştirilmesi, işlenmesi, taşınması, dağıtılması, hazırlanması, tüketilmesi ve bazen de atılması gerekir. Bu adımların her biri, güneşin ısısını hapseden ve iklim değişikliğine katkıda bulunan sera gazları yaratır. İnsan kaynaklı tüm sera gazı emisyonlarının yaklaşık üçte biri gıda ile bağlantılıdır.

Gıdayla ilgili sera gazlarının en büyük kısmı tarım ve arazi kullanımından kaynaklanmaktadır. Örneğin, sığırların sindirim sürecinden kaynaklanan metan, mahsul üretimi için kullanılan gübrelerden gelen azot oksit, tarım arazilerinin genişletilmesi için ormanların kesilmesinden kaynaklanan karbondioksit, gübre yönetimi, diğer tarımsal emisyonlar, pirinç ekimi, mahsul kalıntılarının yakılması ve çiftliklerde yakıt kullanımı sera gazına neden olmaktadır.

Gıdaların sera gazı emisyonlarının çok daha küçük bir payı gıdaların soğutulması ve taşınması, ambalaj için kâğıt ve alüminyum üretimi gibi endüstriyel işlemler, gıda atıklarının yönetimi gibi işlemlerden kaynaklanmaktadır.

Hangi gıdalar ne kadar sera gazı emisyonuna neden olur?

Gıdaların iklim etkisi, sera gazı emisyon yoğunluğu cinsinden ölçülür. Emisyon yoğunluğu, kilogram gıda, gram protein veya kalori başına kilogram “karbondioksit eşdeğerleri” – sadece CO2'yi değil tüm sera gazlarını içerir – olarak ifade edilir.

Hayvansal gıdalar, özellikle kırmızı et, süt ürünleri ve çiftlik karidesleri genellikle en yüksek sera gazı emisyonları ile ilişkilidir. Bunun nedeni ise:

- Et üretimi genellikle ağaçların kesilmesiyle oluşan ve ormanlarda depolanan karbondioksiti serbest bırakan geniş otlaklar gerektirir.

- İnekler ve koyunlar otları ve bitkileri sindirirken metan açığa çıkartır.

- Sığırların otlaklardaki atıkları ve sığır yemi için kullanılan mahsullerde kullanılan kimyasal gübreler, bir başka güçlü sera gazı olan azot oksit yayar.

- Karides çiftlikleri genellikle önceden büyük miktarlarda karbon emen mangrov ormanlarıyla kaplı kıyı arazilerini işgal etmesiyle ilişkilidir. Karideslerin büyük karbon ayak izi, esasen karides çiftlikleri oluşturmak için mangrovlar kesildiğinde atmosfere salınan depolanmış karbondan kaynaklanmaktadır.

Meyve ve sebzeler, kepekli tahıllar, fasulye, bezelye, fındık ve mercimek gibi bitki bazlı gıdalar, genellikle daha az enerji, toprak ve su kullanır ve hayvan bazlı gıdalardan daha düşük sera gazı yoğunluklarına sahiptir.

- Emisyonlar, yalnızca karbondioksiti değil aynı zamanda aynı küresel ısınma potansiyeline sahip karbon dioksit eşdeğerlerine dönüştürerek metan ve nitröz oksit gibi diğer sera gazlarını da hesaba katan kilogram karbondioksit eşdeğeri kgCO2eq cinsinden ölçülür.

Gıda kaynaklı emisyonlar nasıl azaltılabilir?

Gıda sektöründen kaynaklanan emisyonların azaltılması için üreticilerden tüketicilere kadar tüm aşamalarda değişiklik yapılmasını gerektirmektedir.

Uygun olduğunda, gıda sistemlerini bitki açısından zengin diyetlere kaydırmak, daha fazla bitki proteinine (fasulye, nohut vb.) yönlendirmek, gıda emisyonlarında önemli bir azalmaya yol açabilir. Hayvansal ürünler, dünya çapında çok sayıda kırsal nüfus için önemli bir gıda güvenliği, beslenme ve geçim kaynağı olmaya devam etmektedir. İyileştirilmiş yemler ve besleme teknikleri, sığırların sindirimi sırasında oluşan metan miktarının yanı sıra çürüyen gübreden salınan gaz miktarını düşürebilmektedir. İyileştirilmiş gübre ve gübre yönetimi, karbonu depolamak için sağlıklı toprağı koruma yöntemleri, dönüşümlü otlatma ve bozulmuş arazilerin restorasyonu gibi daha iyi tarım uygulamaları, sera gazı emisyonlarını önemli ölçüde azaltmaya yardımcı olabilmektedir.

Aynı zamanda, gıda israfını azaltmak çok önemlidir. Her yıl yaklaşık 1 milyar ton gıda -dünya çapında tüketicilere sunulan tüm gıdaların yüzde 17’si- çöp kutularına atılmaktadır. Bu gıdayı üretmek, taşımak ve çürümeye bırakmak, küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 8'inden fazlasına katkıda bulunmaktadır.

Gıda israfı bir ülke olsaydı, dünyanın en çok emisyon salan üçüncü ülkesi olurdu.

https://www.un.org/en/climatechange/science/climate-issues/food